РУБРИКАТОР
СТАЛИНГРАДЫ КӨМҮСКЭЭБИТЭ
Спиридон Павлович Сивцев Нам улууһун Салбаҥ нэһилиэгэр дьадаҥы ыалга 21-с оҕонон 1923 сыллаахха күн сирин көрбүтэ. Ийэтэ Кривошапкина Ульяна Дмитриевна сүүрбэ оҕону төрөппүтүттэн бары өлүтэлээбиттэрэ, ол иһин абааһыттан куоттаран хотон түннүгүнэн күрэтэн Таастаах нэһилиэгэр Новгородовтар диэн ыалга ииттэрэ биэрбиттэр. Спиридон 9 саастааҕар аҕата эрдэ өлөн, Хатыҥ Арыыга көһөн кэлбиттэр. Манна ийэтэ Сивцев Дмитрий Степановичка иккистээн эргэ тахсыбыт. Спиридон 10 сааһыгар Шмидкэ оскуолаҕа үөрэнэ киирэр. Манна 6 кылааһы бүтэрэн баран 7-с кылааһы дьиэтиттэн сылдьан Намҥа бүтэрэр. Онтон «Карл Маркс» колхозка үлэлии киирэр. От үлэтэ үгэннээн турдаҕына, 17 саастааҕар 1942 с. атырдьах ыйыгар «Карл Маркс» колхозтан 3 буолан Советскай Армия кэккэтигэр ыҥырыы тутан айаннаабыттар. Байыаннай комиссия көрөөт, сарсыҥҥытыгар куоракка ыыппыт. Атырдьах ыйын 23 к. «Ленин-2» диэн пассажирскай борохуокка олорон, киэһэ 10 ч. саҕана, Даркылаах бириистэниттэн уһун айаҥҥа туруммуттар. Арай сарсыарда уһуктан кэлбиттэрэ аттыларыгар саҥа дьон киирбиттэр. Онно билэр, ыаллыы колхоһун дьонноро бааллар эбит...
Ол курдук, уон күн устата айаннаан, Усть-Кут бириистэнигэр түспүттэр. Сэриигэ барыахтарын иннинэ хайаан да үөрэтэллэр эбит. Ол курдук, бастаан Усольеҕа, онтон Мальта диэн сиргэ баар армейскай корпуска аҕалбыттар. Тус-туһунан батальоннарга арааран «585/58 пулеметнай батальон» диэн ааттаан үөрэтэн киирэн барбыттар. Ол быыһыгар колхозтарга от, бурдук үлэтигэр көмөлөһүннэрэллэр эбит. Бастаан Иркутскай уобалас Залопинскай оройуонун «Успех» колхозка, онтон Бурят-Монгольскай АССР Мукосвирскай оройуонун «Комсомол» колхоһугар 15 күн үлэлэппиттэр. Онтон эмиэ батальоннай уөрэхтэрэ саҕаламмыт. Ол кэннэ Монголия кыраныыссатыгар баар «Соловьевск» диэн сиргэ бригаднай корпуска 2 ый үөрэппиттэр. Онтон эдэр, 5 кылаастан үрдүкү үөрэхтээх өттүн, 200-чэкэ киһини вагоҥҥа олордон Алтайскай кыраайга Барнаул таһыгар Бийск диэн куоракка икки ый устата полковскай оскуолаҕа үөрэппиттэр. Арай биир күн сарсыарда стройдатан баран, Гвардейскай полк буоллугут диэн биллэрбиттэр. Сталинград анныгар сэриилэспит полк киһитэ аҕыйаан, пополнениеҕа аҕалбыттар эбит. Онон Сталинград көмүскэлигэр кыттан ынырыктаах сэриигэ сылдьыбыт эбит.
Спиридон Павлович суруйбут ахтыытыттан аахтахха, ньиэмэстэртэн олох чугас, 200-400 м эрэ тэйиччи сыппыттар. Күнүс олох ытыаласпаттар эбит. Одоҥ-додоҥ ойуурдаах сир буолан түүнүн ньиэмэстэр сытар үрдэллэрин ылыахтаахтар эбит. Муус устар саҥатыгар, киэһэ хараҥаран эрдэҕинэ, ньиэмэстэр атаака оҥорон, ыһыы-хаһыы бөҕөнү түһэрэн, сыыры таҥнары сүүрэн түспүттэр. Спиридон чааһа пулемет - миномет, автомат хойуу уотун аһан төттөрү охсубуттар. Хонуу биир кэм киһи өлүгүнэн тэлгэммит. Ол курдук хабыр, уот-ардах аннынан өлөр-тиллэр охсуһуу буолбута. Биир сарсыарда чааска «Катюша» кэлэр диэн сибигинэһии буолбут, арай көрдөхтөрүнэ биир күн брезент сабыылаах массыыналар кэлэн тохтообуттар. «Катюшалар» тохтоло суох биир кэм тиҥийэн, куһуйан киирэн барбыттар. Батальон атаакаҕа киирэн, күүстээх киирсиинэн үрдэли ылбыттар. Онно көрдөхтөрүнэ, ньиэмэстэр окуопаларын устатын тухары умайа турара. «Чугастааҕы тыа эмиэ ыыс-быдаан буолан күлүбүрүү умайара. Онно-манна киһи өлүгэ бөҕө, көрүөххэ дьулаан, амырыын хартыына этэ», - диэн ахтар Спиридон Павлович.
Сталинград куораты көмүскүүр биир оннук улахан кыргыһыыга уҥа атаҕын таптарбыт. Спиридон Павлович станковай пулемекка 1 N-дээх наводчигынан сылдьыбыт. Араанньа буолбутугар, иккис пулеметчига балтараа биэрэстэ сиргэ сүгэн таһааран тыыннаах хаалбыт. Сыл кэриҥэ араас госпиталларга эмтэммит.
Кини хорсунун иһин «Слава» III степеннээх уордьанынан уонна «За Победу над Берлином» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Сэрииттэн 1944 с. кэлбит уонна колхоһугар үлэлии барбыт. Ол сылдьан 1949 с. Сыроватская Матрена Гаврильевнаны кэргэн ылар. Сивцевтэр Хатын Арыыга олохсуйаллар. 7 оҕону төрөтөн, улаатыннаран ыал оҥортообуттар. Билигин 17 сиэн, 11 хос сиэн эһээлэринэн киэн тутталлар. Кэргэнэ Сивцева Матрена Гаврильевна билигин Намҥа улахан кыыһыгар олорор.
Хорсун сэрииһит, хоһуун үлэһит, дьоһун аҕа, эһээ Сивцев Спиридон Павлович 1981 с. 58 сааһыгар сылдьан ыалдьан бу орто дойдуттан туораабыта.
Н.Д. Сивцева, Аппааны