РУБРИКАТОР
АХТАН-САНААН ААСТАХХА
Мин бүгүҥҥү ыстатыйам геройа Кривошапкин Василий Николаевич Салбаҥ нэһилиэгэр үөскээн-хамнаан ааспыт, Аҕа дойду сэриитин саамай уоттаах сэриигэ сылдьыбыт, Кыайыы туһугар охсуспут киһибит, сэрии, үлэ ветерана буолар. Кини 1920 сыллаахха Салбаҥ нэһилиэгин Сүүнэ диэн алааска күн сирин көрбүтэ. Аҕата Кривошапкин Николай Дмитриевич (Кыыппа), ийэтэ Евдокия Васильевна диэн дьоҥҥо төрөөн, оҕо сааһа Сүүнэ алааска ааспыта. Оҕо сылдьан сытыы-хотуу буолан, барыны бары билиэн-көрүөн баҕарара, үөрэхтээх киһи буолуоҕун сэрии мэһэйдээн, кыайан үөрэммэтэҕэ. Ол да буоллар, аҕыйах кылаас үөрэхтээх да, хата, буочара үчүгэйэ, сыыһата суох суруйара.
1955 с. Василий Николаевич кэргэн кэпсэтэн, Горнай улууһуттан Атамай нэһилиэгин кыыһын сөбүлээн, Александра Николаевналыын 1928 с. ыал буолан 33 сыл олорбуттар, 7 оҕону төрөтөллөр, 4 уол, 3 кыыс оҕону. Оҕолор билигин бары туспа ыаллар, дьиэ-уот туттан, оҕо-уруу төрөтөн, халыҥ аймах буолан, Нам улууһун Салбаныгар, Нам киинигэр, Кыһыл Дэриэбинэҕэ, Хамаҕаттаҕа, Хаҥалас улууһугар, Нерюнгри куоратынан тэнийэн олороллор.
В.Н. Кривошапкин уонна Александра Николаевна оҕолоро: Аргунова Александра Васильевна - 1957 с.т., 4 оҕолоох, пенсиялаах; Никифорова Тамара Васильевна - 1958 с.т., 4 оҕолоох, пенсиялаах, үлэлиир; Кривошапкин Василий Васильевич — 1961 с.т., 3 оҕолоох, пенсиялаах; Кривошапкин Николай Васильевич - 1962 с.т., 3 оҕолоох, пенсиялаах; Корякина Марфа Васильевна - 1963 с.т., 4 оҕолоох, пенсиялаах, үлэлиир; Кривошапкин Егор Васильевич - 1965 с.т., 3 оҕолоох; Кривошапкин Дмитрий Васильевич - 1969 с.т., 5 оҕолоох, үлэлиир. Сиэннэрэ - 25, хос сиэннэрэ - 46, хос-хос сиэннэрэ — 1.
Василий Николаевич 22 сааһыгар 1942 с. бэс ыйын 12 күнүгэр Советскай Армия кэккэтигэр ыҥырыллыбыта. 'Иркутскай уобалас Мальта станцияҕа пересыльнай пууҥҥа 3 ыйдаах младшай командир үөрэҕэр Комсомольскай куоракка ыыппыттара. Онно тиийэн мл. командир үөрэҕин бүтэрэн баран, Арҕаа сэрии фронугар атаарыллыбыта. Сэрии тыаһын Вологодскай уобаласка Володна куоракка истэр. Аҕыйах хонук сэриилэһээт, сүнньүгэр бааһырар, госпиталга ый аҥара сытан эмтэнэр, онтон үтүөрэн тахсар уонна I Белорусский (центр-й) фроҥҥа 47-с армияҕа, 186-с Панкратовский гванрдейскай дивизия 6-с батареятыгар связист быһыытынан сылдьыбыта. Манна кинилэр дивизиялара «Панкратовскай-Варшав кай» гвардейский дивизия үрдүк аатын ылбыта. Инники диэки тохтоло суох барыыны ситиспитэ. Висли-Одер өрүһү туорааһын уоттаах сэриилэригэр кыттыбыта.
Польша сирин босхолоон ньиэмэс кыраныыссатыгар киирбиттэрэ, манна кытаанах киирсии буолбута, кинилэр армиялара үс ударнай армия 5,6 күн бөҕөргөтүнэн оҥостон баран, тула өттүттэн ыган киирэн, өстөөҕү төгүрүйэн киирэннэр, балтараа суукка иһинэн куорат күл-көмөр буолбута. Сүүһүнэн тыһыынча киһи билиэн ылыллыбыта, ити иһин Снайдюмель куорат ылыытыгар «Хорсунун иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта. 1944 с. 1326-с стрелковай дивизияҕа көмөлөһөөччү командир взводунан пехотаҕа сылдьыбыта.
Ньиэмэс араас куораттарынан, дэриэбинэлэринэн сэрии уотун хаба ортотунан баран испиттэрэ. Пехота атаакаҕа киирэригэр «За Родину!», «За Сталина!», «Ураа!» диэн хас киирдэх аайы ньиргиэрдээх хаһыы дуораһыйара. Ити хаһыы дуораана хас биирдии сэриилэһэр армияҕа улахан санааны көтөҕөрө, улаханнык көмөлөһөр буолара. Ордук «За Сталина!» диэн тыл суолталаах, дьоллоох тыл этэ.
Ити курдук, сэриилэһэн, айаннаан Верепинтан 40 км ньиэмэс дэриэбинэтигэр 1945 с. муус устар 29 к. илиитигэр уонна хаҥас атаҕар улахан бааһырыыны ылан, Советскай Армия кэккэтиттэн туораабыта.
Польша сиригэр 6 ый кэриҥэ госпиталга сытан инбэлиит буолан, дойдутугар атаарыллыбыта. Уоттаах сэрии иһин «Кыһыл Сулус» уордьаҥҥа түһэрбиттэрэ, ону кэлин дойдутугар ылбыта.
Сэрии хонуутугар буһары-хатары, тоҥору, аччыктыыры, тулуурдаах буолууну хас биирдии сэбиэскэй саллаат холобур көрдөрбүтэ. Ол иһигэр биһиги биир дойдулаахпыт, сэрии уотугар сылдьыбыт, хорсуннук сэриилэспит киһинэн буолар Кривошапкин Василий Николаевич.
Василий Николаевич Ийэ дойду үрдүк наҕараадаларынан бэлиэтэммитэ: «Кыһыл Сулус» уордьан, «Хорсунун иһин» мэтээл, «Варшаваны босхолооһун иһин» (1941-1945 сс.), «30 лет ВОВ СССР», «50 лет ВОВ СССР», «60 лет ВОВ СССР», «20 лет Победы», «Ветеран труда».
В.Н. Кривошапкин сэрии кэнниттэн эйэлээх олоххо үлэлии киирбитэ. Бастаан Дьокуускай куоракка, онтон Нам оройуонугар «Ленин» холкуоска, кэлин «Комсомольскай» сопхуоска араас үлэлэргэ сылдьыбыта. Кини II группалаах инбэлиит буолан, сэрииттэн кэлэн төрөөбүт дойдутугар үлэ үөһүгэр түһэр, ол курдук, бастаан Дьокуускайга 1946-47 сс. экономиһынан үлэлээбитэ. Онтон 1948 с. тохсунньуттан 1950 с. диэри Дьокуускайдааҕы Гострудосберкассаҕа инспектордаабыта. 1950-52 сс. Саха АССР Верховнай суутун исполнителинэн үлэлээбитэ.
1953 с. дойдутугар тардыһан, Намҥа тахсан «Ленин» холкуоска расчетнай бухгалтерынан, почтальонунан үлэлиир. Онтон «Нам» сопхуоска холбоспут кэннэ кассир суотчут быһыытынан 8 сыл устата үлэлээбитэ. Ол кэннэ, пенсияҕа тахсыар дылы, «Комсомольскай» сопхуоска араас үлэлэргэ сылдьыбыта. Ол курдук, биэкэринэн сайыҥҥы өттүгэр отчуттарга килиэп буһарар этэ. Килиэбэ наһаа үчүгэй буолааччы, сап- саһарчы буспут. Ону таһынан завхоһунан, кассирынан үлэлээбитэ.
Василий Николаевич үлэлиир кэмигэр үлэтин таһынан сүрдээх элбэх общественнай ноҕоруускалаах этэ. Ол курдук, сааһылаан кэпсээтэххэ маннык этэ. Салбаҥ нэһилиэгин олохтоохторун туруорсууларыгар олоҕуран, 1966 с. бэс ыйын 14 күнүгэр Салбаҥ нэһилиэгэ иккистээн туһунан нэһилиэк буолбута. Нэһилиэк дьоно үөрүүтэ улахан этэ. Иккистээн тэриллибит нэһилиэккэ депутаттарынан быыбардаммыттара: нэһилиэк председателинэн улууспут сэбиэскэй тутул уопуттаах үлэһитэ Дьяконов Василий Петрович талыллыбыта. Секретарынан сэрии, тыыл ветерана Колесов Петр Дмитриевич. Исполком чилиэннэрэ: Охлопков Анемподист Прокопьевич — старшай биригэдьиир, кассирынан, биригэдьииринэн Протопопов Николай Павлович. Фельдшеринэн Ван Син Чин Зоя Михайловна. Учуутал Ушницкая Февронья Дмитриевна уонна бүгүҥҥү ыстатыйабыт геройа Кривошапкин В.Н., сэрии, үлэ ветерана. Кини санныгар профсоюз, народнай көмө группа, табаарыстыы суут председателинэн, кырдьаҕастар сэбиэттэрин председателинэн баһаам элбэх үлэ сүктэриллибитэ.
Бу общественнай үлэлэргэ үлэлээбитин туһунан араас суруктар туоһулууллар: 1965 с. ыам ыйын 5 к. ССКП Киин Комитетын иһинэн таһаарыллар «Сельская жизнь» хаһыат Бочуотунай грамотата; 1968 с. Нам райкомун, исполкомун Бочуотунай грамотата; 1972 с. Нам народнай хонтуруолун Бочуотунай грамотата; 1982 с. Нам исполкомун Бочуотунай грамотата; 1983 с. Нам исполкомун Бочуотунай грамотата.
1966 с. сельсовет исполкома ыытар үлэтигэр Василий Николаевич тирэх буолбута. Ол курдук, Аҕа дойду сэриитигэр биир дойдулаахтарбытын чуолкайдааһыҥҥа комиссия тэриллибитэ. Онно председатель Новгородов Николай Гаврильевич, солбуйааччы председатель Кривошапкин Василий Николаевич, чилиэннэринэн Охлопков А.Прокопьевич, Жирков Макар Николаевич, Новгородова Ксения Гаврильевна, Ушницкая Февронья Дмитриевна талыллыбыттара. Бу сэриигэ барбыт, сэрииттэн тыыннаах эргиллибит, хас киһи сэрии хонуутугар хаалбыт дьону чуолкайдааһыҥҥа сүҥкэн улахан суолталаах үлэ ыытыллыбыта. Элбэх үлэ ыытыллыбытын түмүгэр, 1975 с. Кыайыы 30 сылынан өйдөбүнньүк пааматынньык аһыллар, туруоруллар. Бу пааматынньыкка сэриигэ барбыт дьон ааттара толору киирбитэ.
Пааматынньык ааптара Сивцев Эллэй Семенович суола-ииһэ суох диэбэккэ нэһилиэккэ өйдөбүнньүгү туруорууга өҥөтө улахан буолар. Нэһилиэк дьоно субуотунньугунан көмөлөрө улахан этэ. Бу манна үлэлэспит үөһээ этиллибит дьоҥҥо, ыччакка махталбыт муҥура суох.
Мин Салбаҥ оскуолатыгар 1963 с. учууталынан үлэлии тахсыбыт сылбар Саха сирин телевидениета режиссер Николай Сантаев «Илиҥҥи Сибиир» киинэҕэ Кривошапкин Василий Николаевиһы устаары, сэрии туһунан санаатын истээри кэлэ сылдьыбыта уонна Нам оройуонун военкома «Кыһыл Сулус» уордьанын Василий Николаевичка үөрүүлээх быһыыга-майгыга туттарбыта, түөһүгэр иилбитэ. Маны барытын киинэҕэ устубуттарын туһунан НКИХ киинэ архыыбыгар баар буолуохтаах.
Дьокуускай куоракка Пушкин аатынан библиотекаҕа Нам оройуонун хаһыатыгар Кривошапкин Василий Николаевич Салбаҥ нэһилиэгин комсомолеһа оройуоннааҕы конференцияҕа делегат быһыытынан кыттыбытын туһунан хаһыат саһарбыт страницатыгар көрөн үөрбүтүн туһунан Василий Николаевич аймах кыыһа Кривошапкина Изабелла Георгиевна миэхэ кэпсээн, ахтан турардаах.
Василий Николаевич 33 сыл бииргэ олорбут кэргэнин ахтан аастахпына табыллар. Александра Николаевна Салбаҥ нэһилиэгэр кийиит буолан кэлиэҕиттэн, өр сылларга ыанньыксытынан үлэлээбитэ. Үлэһит бастыҥа, майгылаах мааныта, эйэҕэс, аһыныгас, ыалдьытымсах, коммунистический партия эрэллээх чилиэнэ этэ. Маны таһынан, Шура иистэнньэҥ, быысапкаһыт бэрдэ, бастыҥ дуобатчыт, 7 оҕотун таҥаһын бэйэтэ тигэн таҥыннарбыта. Ол курдук, Василий Николаевич эмиэ III гр. саахыматчыт туһунан киниискэтэ билигин да баар уонна дуобатчыт. Ону батан оҕолоро, сиэннэрэ эмиэ дуобатчыттар, саахыматчыттар, спортивнай дьиэ кэргэн ахсааннарыгар киирэллэр. Ол курдук, уоллара Кривошапкин Василий Васильевич дуобакка I разрядтаах, сиэннэрэ Корякина Шура II разрядтаах дуобакка, Кривошапкин Ариан II разр., Кривошапкин Проня III разрядтаах уонна кыыһа Никифорова Тамара Васильевна дуобатчыт бэрдэ. Нэһилиэккэ ыытыллар дуобат, саахымат күрэхтэһиитэ кинилэрэ суох булбат.
Сэрии, тыыл ветерана Кривошапкин Василий Николаевич өссө да уһуннук олоруоҕун, сэриигэ ылбыт эчэйиитэ үйэтин кылгаппыта. 1997 с. 77 сааһыгар күн сириттэн бараахтаабыта. Кини оҕолоро, сиэннэрэ эһэлэринэн, хос эһэлэринэн киэн туттар буолуохтаахтар. Кини кердөөх саҥатын, элбэх кэпсээнин, сырдык мөссүөнүн хаһан да умнуохтара суоҕа диэн эрэнэбин.
Бүгүҥҥү ыраас халлааҥҥа, дьоллоох олох кэлэрин туһугар тыынын харыстаабакка, саа-саадах тутан уоттаах сэриигэ сылдьыбыт саллааты уонна Кыайыы туһугар аччыктыыры аахсыбакка, утуйары умнан туран, икки хараҥаны ыпсаран туран үлэлээбит, олох бары ыараханын көрсүбүт сэрии, үлэ ветераныгар билиҥҥи көлүөнэ ыччат дьоно-сэргэтэ сиртэн халлааҥҥа тиийэ сүгүрүйүө уонна махтаныах тустаахтар.
Ф.Д. УШНИЦКАЯ