РУБРИКАТОР
ЛУКИН АГАФОНГЕЛЬ ИВАНОВИЧ
1914 с. Нам оройуонун Бөтүҥ нэһилиэгэр төрөөбүтэ. Аҕа дойду сэриитин кыттыылааҕа. Бойобуой үтүөлэрин иһин Аҕа дойду II-с степеннээх уордьанынан, үбүлүөйүнэй мэтээллэринэн наҕараадаламмыта. Саха республикатын культуратын үтүөлх үлэһитэ.
Якутскай куоракка культурнай-сырдатар училищеҕа үөрэнэ сырыттаҕына, театр художнига Георгий Михайлович Туралысов театральнай студияҕа ылар. Икки сыл үөрэнэн орто анал үөрэхтээх декоратор-художник буолан, Ньурбаҕа Саха театрыгар үлэлиир. Манна сырыттаҕына 1942 сыл бэс ыйыгар 4 артыыска уонна Агафоҥҥа бэбиэскэ кэлэр...
1943 с. сайын 500 киһини кытта Агафон Москва куораты чөлүгэр түһэриигэ үлэлэһэр. Манна кыһын устата үлэлээбитин кэннэ, чаастарыгар төннөрөллөр. Кинилэр чаастара II Украинскай, онтон I Белорусскай фроннар састааптарыгар киирэн, Гомель уонна Бобруйскай куораттары босхолоспута, Кенинсберы ылсыбыта. Агафон сэрии бүтүөр диэри инники кирбииттэн бааһырбыттары санчааска таһыыга сылдьыбыта. Ордук элбэх киһи өлүүлээх ынырыктаах кыргыһыыны кини Кенигсберы ылыыга көрбүтэ. Кинилэр чаастара өстөөхтөрү тоһуйан үрдүк тумулга турбут. Көрдөҕүнэ — биһиги самолетгарбыт 10—20 буолан кэлэ-кэлэ бокуойа суох куораты буомбалаабыттар. Куорат хара буруонан бүрүллэн, ыыс-быдаан буолбутун илэ хараҕынан көрбүтэ, ынырыктаах тыаһы-ууһу эт кулгааҕынан истибитэ. Сэрии буола турар кэмигэр кыргыс хонуутуттан бааһырбыттары таһыы манан дьыала буолбатах этэ. «Улаханнык куттанар этибит, кэлин син үөрэммиппит», — диир Агафонгель. Кини мантан икки түгэни саныыр:
— Соҕуруу дойду аттара бөдөҥ, күүстээх уонна сылбырҕа баҕайылар — бэрт сэниэлээх эрэ киһи кыайа тутар. Биир сарсыарда икки өттүттэн ынырыктаах ытыалаһыы буолла. Мин тэлиэгэлээх аппынан киирэн 4 бэйэбит бааһырбыт саллааттарбытын кытта биир немец бааһырбыт офицерын булан, тиэйэн, төннөн истэхпинэ, немецтэр көрөн аҕыс уостаах минометтарынан ытыалаан тиҥийдилэр да, туда өттүм хара буруонан өрүкүччүйэ түстэ. Атым тура-тура мөҕүстэ. Ойон түһээт көрбүтүм, атым илин уҥа атаҕын бэрбээкэйинэн оскуолка быһа көтөн кэбиспит. Аппын сыгынньахтаан баран, бэйэм соһон көрдүм да, аҕыйахта сыҕарыйан көрө-көрө турунан кэбиһэр. Устунан олох да сытынан кэбистэ. Онтон быраҕан бараммыт, тиийэн, командирбар дакылааттаатым. Атын атынан баран, тэлиэгэбитин көлүнэн, анараа аппытын өлөрөн баран, дьоммутун кытта холбуу тиэйэн аҕаллыбыт. Дьэ ити түгэҥҥэ хайдах тыыннаах орпуппун, туох миигин араҥаччылаабытын баччааҥҥа диэри өйдөөбөппүн.
1945 с. саас сэрии бүтэр. Кыайыы буолар. Ол эрээри биһигини хойукка диэри тарҕаппатахтара. Аны туран күһүн, демобилизацияланан төннөн истэхпитинэ, Красноярскайга тохтотоннор, кыһыны быһа мас бэлэмнээһинигэр үлэлэппиттэрэ. Онно миэхэ Аҕа дойду сэриитин II степеннээх уордьанынан наҕараадаламмытым туһунан дастабырыанньа туттарбыттара, — диэн Агафон кэпсээнин түмүктүүр. Ол уордьанын киниэхэ 1946 с. саҥатыгар уобаластааҕы военкомакка туттарбыттара. Маны таһынан А.И. Лукин сэриигэ сылдьан «За взятие Кенигсберга» диэн мэтээлинэн, Гомель уонна Бобруйскай куораттары босхолооһуҥҥа Верховнай кылаабынай командующай махталларынан, бүтэһигэр «Германияны кыайыы иһин» мэтээлинэн наҕараадаламмыта.
Кэлин Нам орто оскуолатыгар уруһуй уонна черчение учууталынан үлэлии сылдьыбыта.
1998 сыллаахха өлбүтэ.
Замятин Т.Н.