Улуу сэриигэ сахалары албан ааттаппыттара

 

Анаабыр суутун сэтээтэлинэн 70-с сылларга Дьокуускай Намыттан төрүттээх култуура салаатын сэбиэдиссэйэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Афанасий Андреевич Протопопов үлэлээбитэ. Дьон дьылҕатын быһаарарга кини сэтээтэл быһыытынан олус болҕомтолоохтук, боччумнаахтык сыһыаннаһара.

Кини 1943 с. 19 саастааҕар борохуотунан Иркутскайга, салгыы буойаһынан «Даурия» ыстаансыйаҕа тиийэн, байыаннай үөрэҕи барбыт. Хомсомуол кэккэтигэр ылыллыбыт. Үөрэҕин бүтэрэригэр сержант сыбаанньаланан, 3-с Украинскай фронт стрелковай полкатыгар түбэспит.

Хаһан да сэрии кыргыһыыта диэни билэн көрбөтөх уолчаан күннэри-түүннэри буомбалааһын, дэлби тэптэрии, бүтүн куораты, дэриэбинэни кыргыы, өлүк, хаан-сиин ортотугар түбэспит. Илиититтэн элбэх сэрээттээх бүлүмүөтү араарбакка, сороҕор көлүөһэлээх тэрили соһон, Бессарабияҕа Антоновка бөһүөлэк аттыгар өстөөх бөҕөргөтүүлээх кириэппэһин суох оҥорорго сорудах ылбыттар. Бу кыргыһыыга Афоня 25 киһилээх батальонуттан 2 эрэ киһи - кини уонна узбек уола - тыыннаах хаалан, уһун кэмҥэ өстөөх баһыйар күүһүн тохтотон, бэйэлэрин чаастарыгар наадалаах сибидиэнньэлэри биэрбиттэр. Атыттара бары кыргыллыбыттар. Сэрии толоонугар 25 буойунтан иккиэйэҕин, сахалаах узбек, эрэ ордон, өлер өлүүнү эт түөстэринэн бүөлээбиттэрэ элбэҕи этэр. Бу дьоруойдуу кыргыһыы иһин кинилэр Албан Аат III истиэпэннээх уордьанынан наҕараадаламмыттар.

Мантан салгыы Афанасий төһөлөөх куораты, нэһилиэнньэни босхолоон өлөр өлүү үөһүгэр сылдьыбытын ааҕан сиппэккин. Румыния Бухарест куоратын босхолуур кыргыһыыга Афанасий уҥуох үлтүрүйүүлээх ыарахан бааһы ылан, хас да ый Днепропетровскай, Одесса госпиталларыгар эмтэнэн баран, II курууппалаах инбэлиит буолан дойдутугар төннүбүтэ.

Афанасий Андреевич үлэлээбит кэмигэр дьон-сэргэ, салалта ытыктабылыгар сылдьыбыта. Сэрии ыар сыллара, өлүү-сүтүү, харах уута кини ураты сымнаҕас майгытын өһүлбэтэхтэрэ. Уҥуохтуун-арҕастыын, көстөр көрүҥнүүн дьонтон чорбойо көстөр кырасыабай, көрбүт-кэпсэппит эрэ барыта умнубат үрдүк култууралаах, мааны киһитэ этэ.

 

Ю.И. Игнатьев

СӨ бочуоттаах юриһа, СӨ Үрдүкү суутун астаапкаҕа олорор судьуйата