РУБРИКАТОР
Артемьев Матвей Никифорович
(1918—1985 сс.)
Сэрии, педагогическай үлэ ветерана. Чурапчы улууһун Одьулуун нэһилиэгэр төрөөбүтэ. 1941 сыллаахха Чурапчы педучилищетын бүтэрбитэ. 1941—1942 сс. Алаҕар 7 кылаастаах оскуолатыгар учууталынан үлэлээбитэ. 1942 с. сэриигэ ыҥырыллан барбыта. 1944 сыллаахха атаҕар бааһыран дойдутугар төннүбүтэ. 1944— 1949 сс. Чурапчыга начаалынай оскуола сэбиэдиссэйинэн үлэлээбитэ. 1949— 1952 сс. Нам оройуонун Хатырык оскуолатыгар начаалынай кылаас учууталынан үлэлээбитэ. 1952 сыллаахха II Хомустаах начаалынай оскуолатыгар сэбиэдиссэйинэн ананан кэлбитэ. Бу оскуолаҕа сэбиэдиссэйинэн, начаалынай кылаастарга учууталынан пенсияҕа тахсыар дылы эҥкилэ суох үлэлээбитэ. Пенсияҕа 1973 сыллаахха тахсыбыта уонна продленнай группа иитээччитинэн 1979 сылга диэри үлэлээбитэ. 7 оҕолоох улахан дьиэ кэргэн аҕа баһылыга этэ. Билигин сиэннэрэ, хос сиэннэрэ кини олоҕун салгыыллар.
Наҕараадалара: Албан Аат III степеннээх, Аҕа дойду сэриитин II степеннээх уордьаннар, «Германияны кыайыы иһин», «Аҕа дойдуну көмүскүүр Улуу сэрии 1941—1945 сс. килбиэннээх үлэтин иһин» мэтээллэр.
Мин 1918 с. сэтинньи 20 күнүгэр Чурапчы оройуонун Одьулуун нэһилиэгэр бааһынай кэргэҥҥэ төрөөбүтүм. 1931 с. булгуччу үөрэхтээһиҥҥэ хабыллан үөрэххэ киирбитим. Чурапчы педагогическай училищетын, 1941 с, сэрии буолар сылыгар бүтэрбитим. Ити сыл (1941—1942 үөрэх сылыгар) учуутал тиийбэтинэн сибээстээн, учууталлата ыыппыттара. Армияҕа сылдьыыбын ахтыам иннинэ, үлэм туһунан бэрт кылгастык: уопсай үлэ ыстааһа 39 сыл. Ол иһигэр 8 сыл начаалынай оскуола сэбиэдиссэйинэн уонна 2 төгүл 8 кылаастаах оскуола директорын солбуйа сылдьыбытым.
1942 с. үүммүтэ. Бэс ыйыгар армияҕа ыҥырыллыбытым. Аҥаардас Чурапчы, Таатта оройуонуттан 500-тэн тахса киһи хомуллубуппут. «Советская» баржалаах «Соц. революция» борохуотунан Усть Кутка диэри 19 хонук айаннаан (өрүһү өксөйөн) тиийбиппит. Онтон Заярскайга диэри күннэри-түүннэри массыынанан таһыллыбыппыт.
Ангараҕа «Лермонтов» диэн пассажирскай трамвайынан Иркутскайга тиийбиппит. Онно сахалар хас да тыһыынчанан мустубуппут. Ону тус-туһунан сирдэргэ утаарбыттара. Сорохтор илиҥҥи чаастарга хаалбыттара, сорохтору Челябинскайга, мин Уралга «Версет» диэн байыаннай чааска түбэспитим. Бу «Версет» лааҕыры хайҕаабаппын, тоҕо диэтэххэ манна атырдьах ыйыттан тохсунньу ыйга диэри олорбуппут, усулуобуйата ыарахан этэ. Байыаннай бэлэмнэнииттэн ураты, олус элбэх үлэни көрсүбүппүт. Сайыҥҥы эрэ казармалар бааллара, кыһын кэлэн иһэринэн сибээстээн элбэх землянкалары оҥостубуппут. Инчэҕэй маһы ыраах тыаттан, күһүнү быһа санныбытынан таспыппыт. Ардаҕы өксүөнү ортотунан, американскай ботинканан, обмоткалаах кыһыл туой кырсы, тэлгэһэни мас сүгэн баран нэһиилэ кэлэрбит. Туой буор алдьархай ыарахан «адаҕа» буолар этэ, атаххын нэһиилэ соһоҕун. Маны таһынан аһылыкпыт мөлтөх этэ.
1943 с. тохсунньу 1 күнүттэн 11 күнүгэр диэри землянкаттан аһаҕас халлаан анныгар таһаарбыттара. Уралга тохсунньуга хаар ыга түһэр уонна тымныыта улахан этэ. «Фроҥҥа бардаххытына дьиэтэ-уота суох, землянката суох аһаҕас халлаан анныгар, тымныы да буоллун сэриилэһэргитигэр тиийэҕит», — диэн күөйэ-хаайа этэллэрэ-саҥараллара. Тоҥ буору хаһан умуһах оҥостон көрөрбүт.Мин ротнай минометка 2-с расчет этим. Кистээбэккэ эттэххэ тымныыга 11 хонугу олус ыардык тулуйбуппут.