РУБРИКАТОР
1943 с. тохсунньу 11 күнүгэр ыкса киэһээ, били аатырар кулун тутардааҕы кимэн киириигэ ананан, табаарынай вагоннарга симиллэн айаҥҥа турбуппут. Поезтан «Бологое» диэн станцияҕа сүөкээбиттэрэ. Онтон ыла күнүс тохтуу-тохтуу (привал оҥоро-оҥоро) хас эмэ түүннэргэ сатыы барбыппыт. Биһиги чааспыт 21-с оһуобай стрелковай лыжнай бригада этэ. Дьиҥинэн, ханнык туһаайыыга барарбыт биллибэт. Онтукабыт Ильменскай туһаайыы эбит. Мин Ильмеҥҥэ чугаһаан иһэн воспалениелаан кыргыһыыга киирбэтэҕим, полевой чааска хаалан эмтэммитим. Ити 21-с биригээдэ күөл мууһунан кимэн киирээри сорунан көрбүттэрэ табыллыбатах. Үгүс дьоннорун сүтэрэн төттөрү чугуйарга күһэллибиттэр.
Үтүөрэн баран 1943 с. ыам ыйын бүтүүтүгэр выздоравливающай батальоҥҥа сылдьан баран, Новгородскай туһаайыыга автоматнай взводка тыловой оборонаҕа түбэһэн сылдьыбытым. Итиннэ 1 ыйдаах сапердар курстарыгар үөрэммитим. Рота сапера буолбутум. Тыловой бөҕөргөтүүнү кичэйэн оҥорбуппут. Онтон передовойга урут кыргыһа киирбит чаастары солбуйарга приказ кэлэн передовойга киирэн испиппит. Чугаһаатахпыт ахсын өстөөх артиллерийскай, ордук минометнай ытыылара наһаа хойдубута. 1943 с. бэс ыйын 26 күнүгэр снаряд оскуолкатыттан түөспэр ыараханнык бааһырбытым. Ыйтан ордук эмтэнэн үтүөрбүтүм. Хаҥас түөспэр тыҥабын курдаттаабыт оскуолка билигин да сылдьар.
Атырдьах ыйын саҥатыгар эмиэ фроҥҥа Калининградскай туһаайыыга Старай Русса соҕуруу өттүгэр түбэспитим. Оформлениеҕа сылдьан бииргэ үөрэммит дойдулаахпын Афанасий Ильич Попову көрсүбүтүм. Кинилиин өстөөх оборонатын күлүктүү «кииннээн», иһирдьэ кимэн киириигэ кыттыбыппыт. 1—1,5 км киирэн баран сүтүкпүт элбэх буолан уонна өстөөх утарсыыта күүстээх буолан салгыы кыайан кимэн киирбэккэ, ылбыт сирбитин көмүскээн обороналаммыппыт. Өстөөх урукку позициятын төннөрөөрү атаакалыыр этэ да төттөрү охсуллара. Биһиги ити оборонаҕа уонча хоммуппут кэннэ атын чаастар солбуйбуттара. Биһиги тыьглга тахсан саҥалыы оформлениеҕа турбуппут.
Госпиталтан, тыылтан уонна ордубуттар мустан саҥа чааһы тэрийбиттэрэ. 214 строевой дивизия 776 строевой полкатын 2-с взводугар ручной пулемет 2-с расчетунан анаммытым. Сотору ситэриммиппит кэннэ биһиги чааспытын 2 Украинскай фроҥҥа ыыппыттара. Конев маршал армията, Батутин генерал корпуһа этэ бадаҕа. Суһал поеһынан Днепрга Кременчук куорат таһыгар тохтообуппут. Днепр арыылара сороҕо биһиэнэ, сороҕо өстөөх киэнэ эбит этэ. Кременчук куоратынан Днепри туоруур үрдүк тимир муоста ортотунан быһа тэптэриллибитэ көстөр этэ.
Биһиги күн тура-тура переправаҕа бэлэмнэнэрбит. Хас түүн, күн эбитэ буолла өйдөөбөппүн, айаннаан Днепри поддоннай переправанан туораабыппыт. Онтон суһаллык айаннаан Кировоградскай туһаайыыга кимэн киирэр буолбуппут. Кимэн киириэх иннинэ батальон командира чуолкай өйдөтүүнү, сэрэтиини оҥорбута. «Аттыгар иһэр киһи охтуо, эбэтэр бааһыран ыһыы-хаһыы буолуо, онно паникалаамаҥ, кылаабынайа хамаанданы истэн иһиҥ чуолкайдык толоруҥ», — диэн эппитэ.
Кимэн киириигэ немецтэр миномет уотун күүскэ аспыттара. Хаҥас өртүбэр биһиэннэрин немецкэй «рамалар» харса суох бомбалыыллар. Уҥа артиллерия, миномет ньиргиппитэ. Онтон биһиги ротабыт, взводпут туһаайыытыгар 2 дзоттан станковай пулеметтар кириэстии күүстээх уоту аспыттара. Мин итиннэ атаакаҕа киирээри туран иһэн атахпар ыараханнык бааһырбытым. Ити тиһэх кыргыһыым этэ.
Сэриигэ саллаат сылдьыбыта, тугу көрсүбүтэ, эрэйдэммит түгэннэри барытын иҥэн-тоҥон суруйар оччо наадата суох.
1984 с.
.
1 2